TGĦANNIQ IEĦOR, poeżiji mill-iżolament

Jiem bla wiċċ / anonimu bħal dawk li jmutu fi djar vojta /

bħall-funerali bla udjenza / bħas-swali tal-isptar bla ħin għall-visti. (Karl Schembri)

Jien lejk niċċassa/nistenniek ħa tkellimni – /l-ħemda titbandal. (Immanuel Mifsud)

Ħadet nifs ieħor, / magħdur u jkarkar. / Kien l-aħħar nifs. / Is-skiet. (Charles Flores)

Xufftejk / kemxejn mitbuqa / jsoffu l-aħħar nifsijiet. (Elena Cardona)

dik is-sena daħlet l-isptar darbtejn, darba għaliha u darba/

għan-nannu, kienu daħħluh l-istpar ta’ malajr, ħabta / u sabta. (Leanne Ellul)

Xi darba t-toroq kienu vojta, / inżommu l-vajrus kwarantina. /

Fit-toroq kellna biss il-pulizija, / u l-armata u l-pumpiera, /

u jiġġieldu l-vajrus minn wara l-maskri, /

kellna t-tobba u l-infermiera (Kit Azzopardi)

L-ebda ċaqliqa  fl-arja ħadranija: / żewġ dgħajjes mitluqin /

taħt siġra kbira / u l-ħemda infinita / taż-żerniq. (Joe Friggieri)

Kien wisq id-dwal li ntfew / matul il-jum /

biex id-dlam ma jemmnuhx fihom/

 fond midfun. (Gioelle Galea)

Hekk biss sabiħa l-ħajja meta t-toroq /

Ċimiterju – għax hawn il-ġdiem u l-pesta /

U tiġi wiċċ imb wiċċ mal-baħħ jirbombja,/ 

U tasal f’tarf it-triq u f’tarf ix-xifer (Alfred Grech)

Dal-lejl smajna l-qatates saħħar / li werżqu bħal spirti ħabbara. /

Kien lejl ta’ ħruxija / ta’ wġigħ, t’agunija /

u fraħna li s-sebħ keċċa l-ħsara. (Adrian Grima)

Bieb imbexxaq, rui tperper, żiffa – (Simone Inguanez)

il-kotba tal-latin u l-matematika /

l’aljenawni meta l-poeżija nixfet fuq ilsieni (Albert Marshall)

 

Hemm iċ-ċans li kulħadd jaf, li aħna bħala bnedmin, aħna ‘iwwajerjati’ biex ninteraġixxu / ‘nitfiegħlu’ ma’ xulxin. U dan b’mod speċjali fi żminijiet ta’ stress. Hemm iċ-ċans ukoll li meta aħna ngħaddu minn xi tip ta’ ‘diżastru nifsieni’, waħedna, ikun hemm iċ-ċans li aħna nimtlew b’aktar ansjetà, u forsi wkoll insibuha aktar diffiċli biex aħna ‘nikkowpjaw’.

 

Hemm iċ-ċans li l-‘waħdi’ ma tantx jassigura tajjeb għas-saħħa ta’ kull wieħed u l-waħda minna. U forsi ż-żieda fl-ormoni tal-istress, hemm iċ-ċans li dawn jitkellmuh jgħajtu u jgħajtu ħafna. U forsi wkoll, huwa minħabba f’hekk li jkun hemm iċ-ċans li l-irqad ma jibqax daqshekk sħiħi. U s-sistema immunitarja tagħna, hemm iċ-ċans li tiġi ‘kompromessa’. U forsi wkoll, f’nies, b’mod speċjali ta’ ċerta età jkun hemm iċ-ċans li konjittivament jibdew it-triq għan-niżla. Il-waħdi, b’mod speċjali l-‘waħdi’ b’mod sfurzat ma tantx jawgura tajjeb għal ħadd.

 

Il-‘waħdi’ f’ambjent li ma jinbidilx, fejn l-għarfien sensorju u l-mod kif aħna nipproċessawh ikun hemm iċ-ċans li dan jinbidel b’mod imprevedibbli. L-istimulazzjoni ‘monotona’ tal-madwar tagħna jista’ jwassal biex aħna nibdew inħarsu ’l ġewwa, u ’l ġewwa ħafna u ħafna u ħafna, u dan mhux kulħadd jaf jittrattah sew u sewwa ħafna.

 

Mingħajr ‘il-ħaddieħor’, hemm iċ-ċans li mhux faċli li nsolvu l-‘ambigwità’, jew suq, insibuha diffiċli u diffiċli ħafna. U jista’ jiġri wkoll, għallinqas hekk hawn min isostni, li nistgħu naslu għal xi tip ta’ konklużjonijiet ‘suwed’.

 

U forsi, hawnhekk, għandna għax nirringrazzjaw ’l Alla, li għandna l-poeżija, li kif nafu hija ‘qagħda’ psikoloġika daqskemm spiritwali, li twassalna biex aħna ‘nimmajndfuljaw’, billi jekk xejn nibqgħu fil-mument, jekk xejn mal-kliem. U l-poeti dan jafuh u jafuh tajjeb. Kif forsi jafu ħafna, l-‘aqwa’ poeżija turi li l-poeta hu intunat għal din it-tip ta’ qagħda ġewwinija kif ukoll esterna li tgħinna naqsmu bejnietna dettalji speċifiċi dwar osservazzjonijiet, sitwazzjonijiet, immaġnijiet u ħsus. Hemm terapija fil-poeżija li twassalna biex ‘naċċessjaw’ dil-vuċi ġewwinija filwaqt li fl-istess ħin insinnu l-ħiliet ‘osservazzjonali’ tagħna.

 

U forsi fid-dawl ta’ dan kollu wieħed jista’ jagħraf it-‘Tgħanniq Ieħor’, li Kit Azzopardik Simone Inguanez u John P. Portelli ġabru minn għadd kbir ta’ poeti, li f’dan iż-żmien ta’ forsi ‘esklużjoni’ soċjali furzata, jew forsi wkoll fi żmien ta’ emarġinar, u ‘waħdiżmu’, ħassew il-ħtieġa, jew forsi wkoll ġiet hi tħabbtilhom, il-fonotittatiċità tal-poeżija. Għax il-poeżija dan taf tagħmlu u tagħmlu sew. Hija akkumpanjatriċi li ma tippruvax issibek meta inti fl-aħjar tiegħek, imma tiġi sewwa sew meta inti jkollok bżonnha.

 

U jġorrha fuq ġwienħu nsibu l-‘kelma/kliem’ – ġwienaħ li huma ħsejjes li jitkellmu jgħajtu f’qiegħ ruħna – ħsejjes li jisimgħu t-taħbit, ir-ritmi u l-bijoritmi ta’ ġo fina, u jgħidulna: Esprimuna. Esprimuna. Esprimuna. Wara kollox, aħna m’aħniex ħlief intom. Aħna m’aħniex ħlief aħna. U l-aħna u l-ħsejjes sotterranji li jistennew xi ħadd jiftħilhom biex jagħraf id-daqqiet tagħhom, hekk kif joħorġu mill-qiegħ subkonxjuż, fejn għaddejjin ‘jiddiljirjaw’ il-ħin kollu.

 

U dawn huma l-poeżiji li nsibu f’din l-antoloġija – antoloġija unika, li hija wisq aktar mit-tattalità tat-tgħanniqa. Hija wisq aktar minn sors wieħed ta’ sensorjetà. Hemm immaġnijiet għaddejjin jissingjaw minn naħa għal oħra tal-esseriżmu tagħna – l-umanità. Hemm djalogi, konverżazzjonijiet, indirizzi, ‘weġgħat’ u ‘ferħiet’, li fil-morfoloġiċità u s-sintattiċità u l-versifikar poetiku jħossu li għandhom vuċi, u vuċi unika.

 

U kull poeta. U kull poetessa, jittastjaw/ipinnu dawn l-‘ennui’ ta’ ġo fiha. Ennui, li fil-poetiċità jsibu fidwa. Isibu dawl. Isibu kenn f’kenn f’kenn. Isibu ‘vuċi’. Hija l-vuċi li taf lill-‘persona’. Hija l-vuċi li taf qiegħ ruħna, u l-qarrej li jissieħeb f’dan l-itinerar poetiku, jekk xejn, għallinqas kull tant żmien f’vers jew tnejn strofa jew linja, għandu jsib lilu nnifsu ‘jikkonnekktja’ – dak it-tip ta’ kkonnettjar, li l-ebda stimulu ieħor elettro-kimiku ma jaf jagħmlu b’saħħa daqs il-poeżija.

 

U Ġan Piet u sħabu dan għarfuh u għarfuh sewwa. U ta’ dan, għandna għax inkunu grati, li flimkien mal-Horizons, is-Sur Bezzina u l-bqija, tawna dawn il-‘ħsejjes’ fejjieda, li nsejħulhom poeżija – lingwa unika, li tafna sa mill-ewwel tbebixiet ta’ tfulitna, u li sawritna u tibqa’ ssawwarna sa ma jtul iż-żmien. Il-poeżija dan tafu u tafu sewwa.

 

forsi kien il-qamar madraperla / li ġie jżarrad l-irqad dal-lejl /

jew it-tifkira tal-korvu biżbetku / jħuf minn biża’ għal oħra / jum sħiħ (Nadia Mifsud)

bkejt kuljum ħdax-il minuta u nofs bejn il-ħdax u nofs u;

nofsillejl waqt li int kont tonħor ħdejja (Clare Azzopardi)

U meta jdoqqu l-mota / ħamsa, ħamsa  għax jien raġel, itilquni hemm /

nitbaskat fix-xemx / fuq ramel ħamrani/ u ħallu biss il-baħar /

jagħdirni / jispirani, ilaħlaħni  minn għelti /

ħa naċċetta l-inevitabbli, u hekk, ftit, ftit /

nitwaħħad ma’ għeluq iż-żmien, /

u nittama li dal-baħar temmiem  imewwiġni ’l barra, ’il barra. (John P. Portelli)

Dal-kliem twieled mejjet. / għalxejn tressqu ma’ xufftejk /

biex ittih in-nifs (Kenneth Scicluna)

Nitla’ elf għolja / ħa ntiegħem ħlewa bnina – qamar ċirasa (Jesmond Sharpels)

Minn din il-għomma li għejjietna, / żiffa ħelwa /

li ċaqalqet ħlejju l-weraq / li kien għoddu nixef. (Omar Seguna)

Kont qed nipprova nikteb ħolm imqadded /

imma ma stajtx nara-nisma’  kif f’żaqqi mbaram il-mixi /

ta’ qatra xita tiżloq ċrieċer / tul ħġieġ il-ħeġġa l-hena (Michael Zammit)

 

 Tarċisju Zarb